Ürünün bir kiloluk numunesinde tespit edilen tadalafil oranı 1200 miligram, sildenafil ise 5400 miligramdı.
Avrupa Birliği'ne bağlı Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemi (RASFF) portalında, Türkiye'den İspanya'ya gönderilen 'afrodizyak macunu'nda tehlikeli miktarda tadalafil, sildenafil örneklerine rastlandığı bildirildi.
RASFF, AB tarafından gıda ve yem güvenliğini izlemek amacıyla kurulmuş bir sistem olup insan sağlığını riske atabilecek gıda veya yemle ilgili tehlikeler tespit edildiğinde, hızlı bir şekilde bilgilendirme yapılmasını sağlıyor.
Ürünün bir kiloluk numunesinde tespit edilen tadalafil oranı 1200 miligram, sildenafil ise 5400 miligramdı.
Gıda takviyesi kategorisinde yer alan ürün 'afrodizyak macun' şeklinde tanımlanırken, sınıflandırmada 'uyarı' bildirimi yapıldı, gözlemlenen tehlikeler nedeniyle 'ciddi' etiketi düşüldü.
İspanyol Gıda Güvenliği ve Beslenme Ajansı (AESAN), 2 Ocak Perşembe günü ürünle ilgili olarak "önlem" alındığını aktardı.
AESAN, e-ticaret yoluyla temin edilen bal için yetkilileri bilgilendirirken, kamuoyunu aydınlatmak adına basın bülteni yayınladı.
Euronews Türkçe, AESAN'ın yayınladığı basın bülteninin bir örneğini gördü. Metinde, ürüne ilişkin kapsamlı detaylar yer alıyor. Örneğin ürünü tedarik eden kişilere "tüketmekten kaçınmaları" tavsiyesinde bulunulurken, etikette yer almayan bazı maddelerin farmakolojik etkilere sahip olabileceği, tüketen kişilerin sağlık sorunları yaşayabileceği söyleniyor.
İspanya'daki afrodizyak macun paketinde beş adet, her biri 10 gramlık poşetlerin yer aldığı, son kullanma tarihinin 30 Haziran 2027 olduğu, "sıcak" ortamda muhafaza edilmesi gerektiği gibi diğer bazı detaylar mevcut.
Ürünlerin denetimini kim yapıyor?
Türkiye'den yurt dışına giden ürünlerin denetimleri, ürünün niteliğine göre değişiyor. Ürün tıbbi bir amaç taşıyorsa ya da ilaç kategorisindeyse, Sağlık Bakanlığı'na bağlı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu'nun yetki alanına giriyor.
Ancak bu tür ürünlerin internet üzerinden rastgele satıldığı pek de görülmüş bir şey değil. Yani internetten satılan "tıbbi" ürünler sahte veya denetim dışı şeyler olabilir.
Bu arada Ticaret Bakanlığı da online satış platformları üzerinde denetim yapma yetkisine sahip.
"Gıda takviyesi" ya da "doğal macun" olarak etiketlenen ürünlerin denetimi ise büyük ölçüde Tarım ve Orman Bakanlığı'nın Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından yapılıyor. Ancak bu gıda ürünlerinde uygunsuz katkı maddesi veya ilaç etken maddesi bulunması yasak.
Diğer bir deyişle sildenafil veya tadalafil gibi etken maddeler yalnızca doktor reçetesiyle kullanılan ilaçlarda bulunabilir. Yani bu maddelerin bir gıda ürününde bulunması yasalara aykırı.
Tüm bu bilgiler, söz konusu ürünün yasadışı olarak satılması ihtimalini gündeme getiriyor. Bu durumda Ticaret Bakanlığı ve BTK (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) da devreye girerek internet üzerinden yasa dışı ürün satışı yapan sitelere erişim engeli getirebilir. Tarım ve Orman Bakanlığı ile iş birliği yapılarak ürünün satış ağına yönelik cezai işlemler de uygulanabilir.
İspanya'ya giden ürünün sitesi Türkiye'de erişime engelli
AESAN'ın sitesinde yer alan ürün bilgilerine göre söz konusu macun, "uPotent" markası adıyla satıldı. "uPotent" markası internette aratıldığında erkeklere yönelik takviye ürünleri satan bir marka olarak tanıtıldığı görülüyor.
Ancak bu markanın yasal statüsü ve güvenilirliğine dair sınırlı bilgi var.
Türkiye'de gıda takviyeleri ve benzeri ürünlerin yasal olarak piyasaya sunulabilmesi için, yukarıda da bahsedildiği üzere, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın onayından geçmesi gerekiyor ve bu onay, ürünün güvenliği ve içeriğinin mevzuata uygunluğunu garanti ediyor. uPotent markasının Türkiye'de bu tür yasal onaylara sahip olup olmadığına dair açık bir bilgi ise bulunmuyor.
Ancak markanın sitesi, Türkiye'de erişime engellenmiş durumda. Ayrıca markanın adresi için de Romanya'da bir lokasyon gösterildiği anlaşılıyor.
Üretici adı 'Balsarayı': PTT'nin iştirakinde satılıyor
Öte yandan AESAN'ın sitesinde yer alan ürünün bir fotoğrafı yakınlaştırıldığında üzerindeki üretici bilgilerinde Türkiye'den "Balsarayı Gıda İmalat ve Tarım Ürünleri" şirketinin adının mevcut olduğu görülüyor.
Balsarayı ise Kocaeli'nin Derince ilçesinde merkezi bulunan bir gıda şirketi. Şirket, çeşitli e-ticaret platformlarında "ballı bitki macunu", "bitkisel macun" gibi ürünler satıyor. Hatta Posta ve Telgraf Teşkilatı'nın (PTT) iştiraki olan PttAVM adlı e-ticaret sitesi üzerinde, Balsarayı'nın 230 gram ağırlığındaki "Aşk Ateşi" ürünü 768,9 TL'ye listelenmiş.
Sağlık kurumlarından uyarı: 'Afrodizyak bal' ürünlerini tüketmeyin
İspanya'ya satışı yapılan macun, sıklıkla "afrodizyak bal" diye de anılıyor.
Afrodizyak bal ürünleri, İngilizcede "seks-simulating honey" diye geçiyor. Aslında Türkçede yaygın şekilde "kuvvet macunu" diye adlandırılan ürünler de yurtdışında bal bazlı ürün kategorisinde yer alıyor. Bunlara da genellikle "wonderful honey" deniyor.
Yurt dışında sağlık makamları, afrodizyak bal ürünlerine dair daha önce birçok kez uyarı yayınladı.
Örneğin dünya çapında ilaçların dağıtımı üzerinde önemli bir referans kaynağı olarak görülen ABD İlaç ve Gıda İdaresi (FDA), 2022'de yayınladığı bir uyarıda "www.adameve.com" gibi çeşitli web sitelerinde erkekler için uyarıcı ve güçlendirici etkili olarak satılan bal ürünlerini satın almamalarını salık vermişti. FDA'nın yaptığı araştırmalarda bu ürünlerin reçeteli ilaç Cialis'in aktif maddesi olan tadalafil içerdiği doğrulanmıştı.
Mart 2024'te Hollanda Gıda Güvenliği Kurulu da tüketicileri, cinsel yaşamı iyileştirdiği iddia edilen bal bazlı ürünleri kullanmamaları konusunda uyarmıştı. Söz konusu uyarıda bu ürünlerin ciddi yan etkilere yol açabilen Viagra gibi ilaçların etken maddelerini içerdiği ifade edilmişti.
Almanya'ya Türkiye'den giden ürünlere el konmuştu
Şubat 2024'te de Almanya'da bir süpermarkette Türkiye'den getirildiği söylenen bal ürünlerine de Viagra'nın etken maddesi sildenafile rastlandığı gerekçesiyle el konmuştu. Gümrük memurları 4,5 kilo balı ele geçirmişti.
O dönemde Alman kanalı DW'nin Türkçe servisinin yayınladığı haberde "bal" olarak belirtilen ürünün üzerinde Türkçe "Epimedyumlu Macun" yazısı dikkat çekmişti. Themra etiketiyle satışta olan "Epimedyumlu Macun"un Trendyol ve HepsiBurada gibi internet alışveriş sitelerinde satışta olduğu görülmüştü.
Ürünün özelliklerinde "Themra Epimedyumlu Bitkisel Karışımlı Macun kimyasal içerikli değildir" ifadeleri yer alıyordu. Ayrıca sildenafil maddesinin bulunduğu belirtilmiyordu.
Sildenafil ve tadalafil'in riskleri neler?
Sildenafil ve tadalafil, genellikle erektil disfonksiyon (sertleşme bozukluğu) tedavisinde kullanılan ve yalnızca doktor reçetesiyle temin edilebilen ilaç etken maddeleri. Her iki madde de fosfodiesteraz tip 5 (PDE5) inhibitörleri sınıfına giriyor ve kan akışını artırarak etkilerini gösteriyor. Ancak kontrolsüz veya yanlış kullanımları ciddi sağlık risklerine yol açabiliyor.
FDA'ya göre, ürün içeriklerinde beyan edilmeyen bu türden maddeler, nitrogliserin gibi bazı reçeteli ilaçlarda bulunan nitratlarla etkileşime girebilir ve kan damarlarını genişleterek kan basıncını, yani tansiyonu tehlikeli seviyelere düşürebilir.
Yani kullandığı ürünün doğal olduğunu düşünen tüketici, bu maddelerin, kullandığı diğer ilaçlarla etkileşime girebileceğinin farkında olmayabilir. Üstelik halihazırda diyabet, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol veya kalp rahatsızlığı olan kişiler genellikle nitrat kullanıyor. Bu kişiler aynı zamanda söz konusu ürünü tüketirlerse ciddi sağlık riski altına girebilir.
Bu ilaçlar aynı zamanda, kalp rahatsızlığı olan bireylerde göğüs ağrısı (anjina), kalp krizi veya ani ölüm riskini artırabiliyor.
Karaciğer veya böbrek hastalığı olan bireylerde ise bu etken maddelerin vücutta birikme riski mevcut. Bu da zehirlenmeyle sonuçlanabilir.
Ayrıca doğal ürün kullandığını zanneden tüketiciler, bu tür etken maddelere karşı alerjik reaksiyon gösterdiğinde de istenmeyen sonuçlar doğabilir.
